Ekmeğini madenden çıkaran 50 bin civarı işçinin büyük çoğunluğun 846 lira olan asgari ücret. Ücreti 4 bin liraya yaklaşanlar da var ancak onlar mutlu azınlık
1.500 lira için
10 bini kamuda olmak üzere 49 bini aşkın maden işçinin çok büyük bir bölümü asgari ücretle çalışıyor. Özel sektörde çalışanların ortalaması 1.200-1.600 lirayı zar zor buluyor. Kamuda ve sendikalı çalışanlar biraz daha iyi durumda.
İş kazaları istatistikleri maden kazaları açısından Çin’i bile geride bıraktığımızı gösteriyor. Türkiye maden kazalarında 100 bin kişide 133 ölümle dünyada birinci sırada. Çin’de bu rakam 106. Çin’de ölümler yüzde 75 azaldı.
OLCAY BÜYAKTAŞ
PELİN ÜNKER
10 bine yakın kamu 40 civarında özel sektörde çalışan maden işçilerinin çok büyük bir çoğunluğu insanı yaşam koşullarını karşılayacak ücret alamıyor. 2004’ten itibaren taşeronlaşmanın artmasıyla kayıtdışılığın arttığı sektörde ücretler de parlak değil.
Bir avuc kara kömür için bir ömür veren madenciler, tüm sıkıntılara ayda aldıkları ortalama 1.500 lira için katlanıyor. Türkiye’de 10 bin civarı kamuda olmak üzere 49 bin madenci çalışıyor.
Avustralya’da maden işçileri aylık yaklaşık 17 bin dolar (yaklaşık 30 bin lira) maaş alırken, Türkiye’de maden işçilerinin maaşları ise asgari ücretten başlıyor. Yani brüt 1.071, net 846 lira... Ücretler işçilerin kıdemleri ve çalıştıkları madenlere göre değişmesine rağmen, ortalamanın 1,000 lira ile 1,500 lira arasında değişiyor. Toplu Sözleşle yapılabilen işletmelerde 4 bin liraya kadar çıkan ücretler de söz konusu ancak bunların sayılarını oldukça az, kıdemlerinin hayli yüksek olduğunu söylemeye gerek yok.
Günümüz koşullarında bir maden işçisinin alması gereken ücretin 5-6 bin lira civarı olması gerektiğini sendika temsilcileri ağır koşullara karşın ücretlerin insafsızlığı nedeniyle kimsenin artık Zonguldak’ta madenlerde çalışmak istemediğini hatırlattı.
Türkiye’de kömür ve linyit çıkartılan kayıtlı 740 işletme bulunuyor. Kömür ve linyit madenlerinde 48 bin 706 kayıtlı işçi çalışıyor. Kamuda bir işyerinde ortalama 257, özel sektörde 53 madenci istihdam ediliyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu verilerinden derlediği bilgiye göre, son 3 yılda kömür ve linyit çıkartılan işletme sayında artış gerçekleşti. Bu tür madenlerde 2010 yılında 697 işletme faaliyet gösterirken, bu sayı geçen yılın sonunda 740'a yükseldi. Söz konusu dönemde 43 kömür ve linyit çıkartılan işletme faaliyete başladı.
İşletme sayısındaki artışta özel sektör belirleyici oldu. 2010'da özel sektördeki işletme sayısı 649 iken geçen yıl bu sayı 694'e çıktı. Kamuya ait işletme sayısı ise 48'den 46'ya geriledi.
TÜRKİYE MADEN KAZALARINDA BİRİNCİ
* Linyit üretiminde 35 ülke arasında 4. sırada, taş kömürü üretiminde 50 ülke arasında 44. sırada yer alan Türkiye, maden kazalarında birinci sırada.
* Uluslararası Çalışma Örgütü’ne (ILO) göre dünya maden kazalarında sabıkalı ilk üç ülke sırasıyla; Türkiye, G. Kore ve Çin.
* Türkiye’de maden kazaları ölümleri, maden üretiminde dünya birincisi olan Çin’in 5.7 katı, ABD’nin 361 katı.
* 2011 ILO verilerine göre Türkiye maden kazalarında 100 bin kişide 133 ölümle dünyada birinci sırada. Çin’de bu rakam 106. Çin’de ölümler yüzde 75 azaldı.
* Maden devi Almanya’da son 30 yılda sadece 3 kişi öldü. 2 Ekim 2013’te ülkede potasyum madeninde yaşanan gaz patlaması sonucu 3 işçi yaşamını yitirdi. Aynı tarihler arasında (1983-2013) Türkiye’de maden ocaklarındaki ölüm sayısı 1378.
* Almanya madenlerinde Ekim 2013’e kadar 30 yıllık sürede hiç ölüm meydana gelmedi. Öte yandan 2013’te 3 maden işçisinin ölümü sonrası hazırlanan son yasa değişikliyle birlikte 2018 yılına kadar tüm maden ocaklarının kapatılması isteniyor.
* TEPAV ‘2010 Maden Araştırma Raporu’na göre 2008’de milyon ton taş kömürü üretimi başına düşen ölüm oranı Türkiye’de yüzde 7.22, Çin’de yüzde 1.27, ABD’de yüzde 0.02.
* Sadece madencilik sektöründe, 1991-2008 döneminde iş kazaları ve meslek hastalığı nedeniyle toplam 2 bin 554 kişi hayatını kaybederken, sürekli iş göremez hale gelenlerin sayısı 13 bin 87’e ulaştı.
* 2004’te taşerolaşmanın önünün açılmasıyla birlikte madenlerdeki ölümlerin artması dikkat çekiyor. 2002’de 17, 2003’te 22 kişi maden kazalarında yaşamını yitirdi. Ölüm sayısı 2004’te 68, 2005’te 121, 2006’da 79, 2007’de 76, 2008’de 66, 2009’da 92, 2010’da 105, 2011’de 77, 2012’de 61, 2013’te 95 oldu.
* 2008 yılında Türkiye Taş Kömürü Kurumu’nda milyon ton başına düşen ölüm sayısı 4.41 olurken, aynı yıl özel işletmelerde 11.50 oldu.
* Bundan önceki en büyük maden faciası 1992’de işçinin can verdiği Kozlu kömür madeninde gerçekleşmişti.
Yorumlar
Yorum Gönder